CHẾ ĐỘ TƯỚI CHO CÂY NGƯU TẤT
- Chủ đề Chế độ tưới cho cây trồng
- Giới thiệu
Theo cuốn “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” của GS.TS Đỗ Tất Lợi – một nhà nghiên cứu dược học nổi tiếng, “cây đại thụ” của nền y học cổ truyền Việt Nam – Ngưu tất là loại cây có tác dụng tốt trong việc phá huyết, hành ứ, mạnh gân cốt, bổ can thận, lợi tiểu, chữa các chứng bệnh viêm khớp, kinh nguyệt khó khăn, đau bụng, còn giúp hạ cholesterol trong máu và hạ huyết áp,…. Trong đông y, cây Ngưu tất được sử dụng làm vị thuốc truyền thống, đóng vai trò quan trọng trong nhiều bài thuốc dân gian.
Về đặc điểm, Ngưu tất có thân mảnh, hơi vuông chút, chiều cao trung bình 1m, có cây cao tới 2m. Lá dài từ 5-12cm, rộng từ 2-4cm, mọc đối có cuống, đầu lá nhọn, mép nguyên, phiến lá hình trứng. Cụm hoa thì mọc thành bông ở kẽ lá hoặc đầu cành.
Ngưu tất là một loại cây lấy củ để chiết xuất hoạt chất phục vụ sản xuất một số loại thuốc dùng chữa các bệnh như huyết áp cao, tim mạch… Ở nước ta, cây Ngưu tất được trồng chủ yếu tại các vùng bãi ven sông Hồng như Nam Định, Bắc Ninh,…
- Giai đoạn sinh trưởng của cây Ngưu tất
Quá trình sinh trưởng của Ngưu tất chia làm 3 giai đoạn:
- Giai đoạn 1, giai đoạn cây con (từ lúc gieo hạt đến 45 ngày). Đây là giai đoạn cây cần phát triển thân lá.
- Giai đoạn 2, giai đoạn sinh trưởng, sinh khối (từ 45 ngày đến 120 ngày ). Đây là giai đoạn cây tích lũy dinh dưỡng để hình thành củ.
- Giai đoạn 3, giai đoạn tạo củ, chuẩn bị thu hoạch (sau 120 ngày đến lúc thu hoạch). Giai đoạn này cây phát ngồng, cần cắt ngọn cho cây, dùng kéo cắt cây, liềm dao hoặc máy cắt cỏ cầm tay để cắt phát toàn bộ từ đoạn cây bắt đầu vươn lóng.
Chăm sóc:
- Công việc tỉa cây định hình ở giai đoạn cây nhỏ cũng rất quan trọng. Không nên tỉa cây quá dày hoặc quá thưa ảnh hưởng tới năng suất củ Ngưu tất. Thông thường tỉa cây ở mật độ khoảng cách 7 x 10 cm cho năng suất củ cao nhất. Tuy nhiên nếu gieo theo hàng để dễ dàng cho việc thu hoạch sau này thì nên gieo tỉa cây theo mật độ 5 x 15 cm
- Cách phát ngọn ngưu tất cũng rất quan trọng. Khi phát ngọn lưu ý không nên phát quá ngắn hoặc quá cao, tùy thuộc vào chiều cao cây mà đưa ra kích thước cây phát triển tốt nhất, thông thường để lại cây với chiều cao 40-50cm. Thời gian phát ngọn cũng phải đúng tốt nhất là khi cây có hiện tượng phát ngồng và có biểu hiện phân hóa mầm hoa.
- Kết quả ban đầu
- Mô hình thí nghiệm
Thí nghiệm chế độ tưới cho cây Ngưu tất thử nghiệm kỹ thuật tưới phun mưa áp lực thấp và tưới nhỏ giọt ngầm, áp dụng cho 3 công thức ứng với 3 ô tưới M1, M2 và M3. Trong đó 2 ô sử dụng 2 chế độ tưới khác nhau và 1 ô còn lại không tưới để đối chứng:
– M1: Tưới nhỏ giọt ngầm hai giai đoạn (giai đoạn cây con và giai đoạn sinh trưởng, sinh khối), giai đoạn chuẩn bị thu hoạch ngừng tưới.
– M2: Tưới phun mưa áp lực thấp hai giai đoạn (giai đoạn cây con và giai đoạn sinh trưởng, sinh khối), giai đoạn chuẩn bị thu hoạch ngừng tưới.
– M3: Không tưới, để đối chứng.
- Kết quả
Năng suất: Cây sinh trưởng tương đối tốt, củ tương đối đồng đều trên 1 ô tưới, ít sâu bệnh. Năng suất cao nhất là M1(2,0 t/ha), M2 (1,8t/ha), M3 (1,6 t/ha)
Bảng 1: Năng suất củ cây Ngưu tất tại các ô thử nghiệm
| STT | Ô tưới | Năng suất (tấn/ha) |
| 1 | M1 | 2,0 |
| 2 | M2 | 1,8 |
| 3 | M3 | 1,6 |
– Tưới nước: Kết quả trồng trên 03 ô thử nghiệm tại bảng số 1 và số 2, có thể thấy rằng, ngoài yếu tố phân bón, thổ nhưỡng thì tưới nước ảnh hưởng khá rõ đến năng suất, hoạt chất củ cây Ngưu tất.
Bảng 2: Chiều dài, đường kính củ cây ngưu tất tại các ô thử nghiệm
| STT | Ô tưới | Chiều dài củ (cm) | Đường kính củ (mm) |
| 1 | M1 | 25 | 10 |
| 2 | M2 | 20 | 8 |
| 3 | M3 | 15 | 7 |
Trong điều kiện khan hiếm nguồn nước như vùng Trung du miền núi phía Bắc thì tưới nhỏ giọt khá phù hợp với Ngưu tất, vì giai đoạn tạo củ tuy nhu cầu nước vẫn có nhưng nếu tưới phun mưa vào lá thì lại kích thích mọc lá mới sẽ ảnh hưởng không tốt đến quá trình tạo củ của cây. Đến giai đoạn giai đoạn tạo củ, chuẩn bị thu hoạch thì không nên tưới nữa.
- Chế độ tưới cho cây Ngưu tất
- Giai đoạn cây con: Cây cần được tưới liên tục, đảm bảo cây mọc đồng đều, phát triển tốt, hai ngày tưới 1 lần.
- Giai đoạn sinh khối, tạo cành: Cây cần nước ít hơn giai đoạn đầu, nên giảm số lần tưới, một tuần tưới một lần để cây hình thành và phát triển củ, hạn chế phát triển thân lá.
- Giai đoạn tạo củ: không nên tưới, đối với vùng thoát nước kém cần bố trí rãnh tiêu thoát nước, khi mưa lớn tránh ngập úng làm thối củ.
Lưu lượng tưới 100 m3/ha
Hình 2. Củ Ngưu tất tại các ô thử nghiệm M3, M2, M1 (từ trái sang phải)
- Nhận xét
Qua kết quả thực nghiệm, bước đầu cho thấy:
- Cây Ngưu tất phù hợp với điều kiện vùng của miền núi phía Bắc. Công thức M2 năng suất có thể tăng 12,5% so với công thức không tưới M3, công thúc M1 tăng 25% so với công thức không tưới.
- Giá thành 60.000 đ/kg củ Ngưu tất khô thì doanh thu có thể đạt từ 95 đến 120 triệu/vụ trong 06 tháng Sơ bộ tính tưới theo công thức M1 đạt 120 triệu/ha/vụ, công thức M2 đạt 108 triệu/ha/vụ, công thức không tưới M3 đạt 96 triệu/ha/vụ
- Tổng mức tưới dao động trong khoảng (1800 – 2000) m3/ha/vụ số lần tưới mỗi vụ từ 18 đến 20 lần mức tưới mỗi lần khoảng (80 – 100)m3/ha, không nên tưới vào giai đoạn tạo củ chuẩn bị thu hoạch.
